İçsel Huzurun Kapılarını Açan Aforizmalar

Epiktetos

Kontrol Edebileceğiniz ve Edemeyeceğiniz Şeyleri Öğrenin

Mutluluk ve özgürlük, bir tek ilkenin açık seçik anlaşılmasıyla başlar: bazı şeyleri kontrol edebiliriz, bazı şeyleri edemeyiz. Ancak siz bu temel kuralla yüzleştikten, neyi kontrol edebileceğinizi ve neyi edemeyeceğinizi öğrendikten sonra, içsel sakinliğe ve dışsal etkinliğe ulaşabilirsiniz.

Kontrolümüz altına alabileceğimiz şeyler, zanlarımız, şiddetli arzularımız, isteklerimiz ve bizi tiksindiren şeylerdir. Bu alanlar bizi doğrudan ilgilendiren şeylerdir, çünkü onlar doğrudan etki alanımız tarafından yönetilirler. Biz her zaman içsel yaşamlarımızın içindekiler ve karakterimizle ilgili bir seçime sahibizdir.

Bununla birlikte, kontrolümüz dışında olanlar, ne çeşit bedene sahip olduğumuz, zengin ya da fakir bir aileye doğmamız, diğer insanlar tarafından nasıl görüldüğümüz ve toplumdaki düzeyimiz gibi şeylerdir. Bütün bu şeylerin dışsal olduklarını ve dolayısıyla bizi doğrudan ilgilendirmediklerini anımsamalıyız. Kontrol edemeyeceğimiz ve değiştiremeyeceğimiz şeyleri kontrol etmeye ve değiştirmeye çalışmamız yalnızca şiddetli acı duymamıza neden olur.

Anımsayın; güç alanımız içindeki şeyler doğallıkla emrimiz altındadır, kısıtlanamaz ve engellenemez; fakat güç alanımız dışındaki şeyler zayıf, bağımlı, ya da başkalarının geçici hevesleri ve edimleriyle belirlenen şeylerdir. Şunu da unutmayın ki eğer siz doğallıkla sizin kontrolünüz altında olmayan şeyler üzerinde yönetme özgürlüğünüz olduğunu düşünürseniz ya da başkalarının işlerini sanki sizin işinizmiş gibi benimserseniz bu çabalarınıza engel olunduğunda ‘siniriniz bozulur’, ‘endişeye kapılırsınız’ ve ‘başkalarının hatasını arayan bir insan olursunuz’.

***

Başkalarının İşine Karışarak Boşa Zaman Harcamayın

Dikkatinizi gerçekten sizi ilgilendiren şeyler üzerinde odaklayın ve başkalarının işlerinin sizi ilgilendirmediği konusunda açık bir görüşe sahip olun. Eğer bunu uygularsanız baskı altına girmezsiniz ve kimse sizi etkileyip geriye döndüremez. Gerçekten özgür ve etkin olursunuz. Çabalarınız iyi şeylere yönelir ve başkalarının hatasını bularak ya da onlarla zıtlaşarak çabalarınızı aptalca ziyan etmezsiniz.

Neyin gerçekten sizi ilgilendirdiğini bilir ve bu bilinçle düzenli bir şekilde hareket ederseniz, iradeniz dışında hiçbir şey yaptırılamaz hale gelirsiniz. Ötekiler sizi incitemez, düşmanlıklara çekilemezsiniz ve ‘acı çekmezsiniz’.

Eğer amacınız bu ilkelerle yaşamaksa bunun kolay olmadığını aklınızda tutun. Bazı şeylerden bütünüyle vazgeçmelisiniz ve şimdilik bazılarından vazgeçmeyi sonraki bir zamana bırakmalısınız. Mutluluk ve özgürlüğe erişmek istiyorsanız, zenginlik ve güç peşinde koşmaktan vazgeçmelisiniz.

***

Kontrolünüz Dışındaki Şeylerden Dolayı Endişelenmeyin

Şu andan itibaren, hoş olmayan bir durumla karşılaştığınızda kendi kendinize şunu söyleyin: “Hangi nedenle ortaya çıkmış olursan ol, sen yalnızca bir görünüşsün” Ve sonra tartıştığımız ilkelere uygun olarak konu üzerinde düşünün. Öncelikle: “Bu görünüş benim kontrolüm altındaki şeylerle mi ilgili yoksa kontrol alanımın dışındaki şeylerle mi?” Eğer sizin kontrolünüzün dışındaki bir şeyle ilgiliyse, kendinizi ondan dolayı endişelenmemek üzerine eğitin.

***

Arzularınız Kendi İşlerini Kendileri Görmek İster

Arzularımız ve nefretlerimiz kurnaz yöneticilerdir. Kendilerinden hoşlanmanızı isterler. Arzu bize koşmamızı ve ne istiyorsak almamızı emreder. Nefret bizi tiksindiren şeylerden sakınmamız için ısrar eder.

Bunun belirgin örneği olarak, arzu ettiğimiz bir şeyi elde edemediğimizde düş kırıklığına uğrarız. Arzu etmediğimiz bir şeye sahip olduğumuzda da üzülürüz.

Dolayısıyla eğer sizin doğal iyi halinize karşıt olan ve sizin kontrol alanınız içinde olan istenmeyen şeylerden sakınırsanız, gerçekten istemediğiniz hiçbir şeyi üstünüze çekmezsiniz. Bununla birlikte eğer hastalık, ölüm ya da talihsizlik gibi genel ve kaçınılmaz olan şeylerden sakınmaya çabalarsanız, bunlar üzerinde gerçek bir kontrolünüz olmadığından, kendiniz ve çevreniz için acı üretirsiniz.

Arzu ve nefret ne kadar güçlü olsalar da, yalnızca birer alışkanlık biçimidirler. Kendimizi, bu alışkanlıklardan korumak için eğitebiliriz. Kendi kontrolünüz altında olmayan şeylerden nefret etme alışkanlığınızı dizginleyin. Onun yerine, güç alanınız içinde olan ve sizin için iyi olmayan şeylerle mücadele üzerinde odaklanın.

Arzularınızı dizginlemek için elinizden geleni yapın. Çünkü eğer sizin kontrolünüz altında olmayan bir şeyi arzu ederseniz, bunu kesinlikle düş kırıklığı izleyecektir; bu arada, sizin kontrol alanınız içinde olan ve arzu etmenize değer birçok önemli şeyi de ihmal etmiş olacaksınız.

Şüphesiz pratik nedenlerden dolayı bir şeyin peşinden koştuğunuz ve başkasından uzak durduğunuz zamanlar olacaktır, fakat bunu binbir nezaketle, incelikle ve esneklikle yapın.

***

Şeyleri Gerçekte Oldukları Gibi Görün

Koşullar sizin beklentilerinize uygun gelişmeyebilir. Olaylar kendi kurallarına uygun olarak ortaya çıkarlar. İnsanlar oldukları gibi davranırlar. Şu anda gerçekten neyle karşılaşmışsanız onu kucaklayın.

Gözlerinizi açın. Şeyleri gerçekte oldukları gibi görün. Böylece kendinizi sahte bağlılıkların acısından kurtarabilir ve kaçınılabilir yıkımlardan koruyabilirsiniz.

Bağlı olduğunuz araçların ve sizi derin duygularla kalplerinde yaşatanların verdikleri zevkler üzerine düşünün. Fakat unutmayın ki onların kendi farklı karakterleri var ve bu bizim onlara nasıl saygı gösterdiğimizden çok farklı bir konudur.

Bir alıştırma olarak, bağlı/bağımlı olduğunuz en küçük şeyleri düşünün. Örneğin, çok sevdiğiniz bir çay fincanınız olduğunu farz edin. Sonunda ne de olsa bir fincandır bu ve eğer kırılırsa üstesinden gelebilirsiniz. Sonra da duygularınız ve düşüncelerinizle sıkı sıkıya yapıştığınız şeyleri ya da insanları düşünün.

Anımsayın; örneğin çocuğunuza, kocanıza, karınıza sarıldığınızda, ölümlü birisine sarılmaktasınız. Dolayısıyla, eğer bunlardan birisi ölürse, bunu sakinlikle karşılamaksınız.

Bir şey olduğunda, sizin güç alanınız içindeki tek şey, ona karşı takındığınız tutumdur; onu ya kabul edersiniz ya da öfkelenirsiniz.

Bizi gerçekten korkutan ve umutsuzluğa düşüren şey, dışımızdaki olayların kendileri değil, fakat bizim onlar hakkındaki düşüncelerimizdir. Bizi rahatsız eden, ‘şeyler’ değil, onların anlamını yorumlama biçimimizdir.

‘Aceleci zanlarla’ ve şeylerin olma biçimlerinin ‘tepkisel izlenimleriyle’ kendinizi telaşa sokmaya son verin.

Şeyler ve insanlar, bizim onların olmasını arzu ettiğimiz gibi ya da göründükleri gibi değildirler. Onlar oldukları gibidirler.

***

Kişi Edimleriyle Kendini Gerekleştirir

Kendi kurallarınızı oluşturmaya çaba göstermeyin.

Büyük ve genel, küçük ve yerel her konuda, doğa kanunlarıyla uyumlu bir şekilde kendinize yol gösterin. Sizin en üst idealiniz, iradenizi doğa ile uyumlu hale getirmek olmalıdır.

Bu ideali nerede uygulayabilirsiniz? Sizin kendi gündelik yaşamınız içindeki ayrıntılarda ve biricik kişisel görev ve işlerinizde, kendi işinizi yaparken, yıkanmak gibi, en iyi bir şekilde, doğa ile uyumlu olarak yıkanın. Yemek yerken, en iyi bir şekilde, doğa ile uyumlu olarak yiyin.

Ne yaptığımız önemli olduğu gibi, nasıl yaptığımız da önemlidir. Bu ilkeyi açık seçik bir şekilde anladığımızda ve bu ilkeyle yaşadığımızda, zorluklar karşımıza geldiğinde bu da tanrısal düzenin bir parçasıdır içsel huzurunuz sürmeye devam eder.

Olaylar Bizi İncitemez Fakat Olaylara Bakışımız Bizi İncitebilir

Şeylerin kendileri bizi incitemez ve engelleyemez. Diğer insanlar da bizi incitemez ve engelleyemez. Bizim ‘şeylere bakışımız’ ise bir başka konudur. Bize sorun yaratan ‘tutumlarımız’ ve ‘tepkilerimizdir’.

Bu yüzden ölüm bile kendi içinde ve dışında büyük bir ilgi gerektirmez. Korkunç olan bizim ölümle ilgili kanılarımız, ölüm fikrimizdir. Ölümle ilgili çok çeşitli düşünce yolları vardır. Ölümle ilgili ve her şeyle ilgili kanılarınızı dikkatlice inceleyin. Bu kanılarınız gerçekten hakiki mi? Bu kanılarınız size iyi bir şey sağlıyor mu? Ölümden ya da acıdan endişelenmeyin; ölüm ya da acıdan ‘korkmaktan’ endişelenin.

Dışsal koşullarımızı biz seçemeyiz fakat bu koşullara nasıl yanıt vereceğimizi her zaman seçebiliriz.

Kimseyi Ayıplamayın ve Kimseyi Suçlamayın

Bize acı çektiren, şeylerin kendilerinden çok, onlarla ilgili duygularımızda; başkalarını suçlamak bunu takip eder ve aptalcadır. Dolayısıyla acı çektiğimizde, aksilikle karşılaştığımızda, rahatsız olduğumuzda ya da kederlendiğimizde, gelin başkalarını suçlamayalım, fakat kendi tutumlarımızı inceleyelim.

Dar kafalı insanlar bir talihsizlikle karşılaştıklarında alışkanlıkla başkalarını suçlarlar. Ortalama insanlar kendilerini suçlarlar. Bilgelik yaşamına kendini adamış olan insanlar bir şeyi veya başka birisini ani ve mantıksız bir güdüyle suçlamanın aptallık olduğunu, suçlamanın gerek başkalarına gerekse kendilerine hiçbir şey kazandırmadığını anlarlar.

Ahlaksal gelişimdeki düşüklüğün işaretlerinden birisi, gittikçe artan bir şekilde başkalarını suçlamaktır. Parmakla karşıdakini işaret edip suçlamanın boşluğunu görmeliyiz. Kendi tutumlarımızı araştırıp kendimiz üzerinde daha fazla çalıştıkça, isteğimiz dışında gelişen olaylara kolay açıklamalar aradığımızda kapıldığımız fırtınalı duygusal tepkilerden kurtulmaya başlarız.